I latou e mata’ituina le faiga-palota
Lanuola Tusani Tupufia
Faaliliu e Seagaitumua Tupuola
O se vaega e aofia ai tamaiti a’oga mai le Australian National University i Kanepera, sui o le Iunivesite Aoao o Samoa ma isi lava faalapotopotoga a le atunuu o le a latou su’esu’eina le faatioina o le faiga-palota.
O Sui Auai o lea vaega o le a vaevaeina i le va o Savaii ma Upolu ina ia mafai ai ona mata’ituina le faagaoioiga o le faiga-palota i Samoa. O Nicole Haley o le Iunivesite Aoao a Ausetalia-fai mai ua uma ona faatinoina e lea vaega se galuega faapea i totonu o isi atunuu o le Pasefika.
Na faaalia manino e lea Tamaitai e faapea ltou te lei o mai i Samoa e faafoe le faiga-palota.
“O le a matou tilotilo toto’a i vaega eseese o le palota e pei o nofoa faaagaga ma avanoa mo tamaitai aemaise ai foi le faavaeina o nofoa tu-taulaga,” o le faamalamalamaga lea a Ms. Haley. “Matou te fiafia i le ituaiga o polokiki i le salafa o le itulagi ma le suiga i aga tau polokiki.
“O le a matou tilotilo i mataupu tau le pulea o faiga-palota ma poo le a le tulaga lelei o loo faagasolo ai. “Mai lena tulaga o le a fai ai la matou suesuega ma fautuaga i le ofisa o le komesina o faiga-palota. E mafuli lava i le malamalama lelei i le natura o polokiki i Samoa.”
Fai mai Ms. Haley o loo ta’iala Samoa e tusa ai ma le toe fuata’ina o faiga-palota i totonu o le Pasefika. Na ta’ua e le tamaitai aofai mo sui tamaitai i totonu o le Palemene ma le felafolafoaiga e uiga i le monotaga..
E tusa ai ma Ms. Haley, o faiga-palota e tusa ai ma le tala faasolopito ua tumu i faafitauli” talu ai e foliga mai o loo i ai se laina manino i le va o le mea e talia ma le mea e le talia. E tusa ai la ma tulaga o Samoa, o le monotaga o se faataitaiga uiga ese lea. .
O le itu ua manino mai-o nei aiaiga e faasino i le manaoga ina ia tuuina atu se tautua e uiga ese ma o se mea lea mo i matou e tatau ona tilotilo i ai.” o lana faaaliga lea.
Ina ia mafai la ona iloa pe faapefea ona faagaoioi iinei ma e ono mafai ona avea ma lesona na aoaoina mai iinei mo isi atunuu ia o loo sailia ni ala e fo’ia ai lu’itau o loo latou faafeagai tau faiga-palota.”
O lea vaega ua uma ona auai i faiga-palota sa fai i Papua Niu Kini ma le Atu Solomona.
Ina ua talosagaina ina ia fai se faatusatusaga, fai mai Ms. Haley o faiga-palota i totonu o Samoa e sili atu ona “to’afilemu.” “I Papua Niu Kini ma le Atu Solomona, e faasoloina matua lavelave lava le tulaga tau faiga-palota faatasi ai ma solo tete’e ma mea faapena,” o le faaaliga lea a le tamaitai.
“O loo i ai se suiga tele ua matou vaaia i le faateleina o polokiki e aiaina e mea tau tupe ma meaalofa tau polokiki. I Papua Niu Kini o loo matua faateina foi sauaga tau le faiga-palota ma isi lava tulaga e masani ona tulaga maualuga.
O le isi alii suesue o Dr. Roannie Fui Ng Shiu na ia faamamafaina le taua tele o le sao o nusipepa lautele..Fai mai le tamaitai e le gata ina o le a latou tilotilo i faiga toe fuata’ina tau faiga-palota- ae latou te fia tilotilo foi i le matafaioi a nusipepa lautele ma poo le a lona aoga tau polokiki ma tagata faatoa palota.
O le Faatonu o le Vaega Autu o Suesuega Faa-Samoa o Leasiolagi Dr. Malama Meleisea fai mai o se vaega o le suesuega o le talanoa lea i tagata palota ma sailia lo latou malamalama tau le faiga-palota..Na ia faamanino e fapea o e o loo mata’ituina o le a le faia se latou faaiuga i soo se mea.