Tala faasolopito o samoa mai le amataga

12 January 2016, 12:00AM

Tapena ma Tuufaatasi e Fuimaono Na’oia Fasavalu Touli F. Tupua mo le Samoa Observer. 

 

O LE TAUA MULIMULI

O le aso 12 o Novema i Mulinuu, na toe filifilia ai Mataafa mo le taimi lona tolu e avea ma Tupu o Samoa. “e tusa ai ma tulafono ma aganuu mamalu a Samoa.” Ae o se vaega to’aititi o tagata papa’e poo papalagi, ia o loo aofia ai ma misionare Porotesano, ua faafuase’i lava ona malomaloā ma faailoa mai le latou tete’e. O Mataafa o lana tapuaiga o le Ekalesia Katoliko, ae o le vaega toatele lava o i latou e lagolagoina o ia o tagata Samoa e lotu Porotesano.

O le mea la ua tupu, ua ofi mai i totonu mataupu o  talitonuga faale-lotu, ma o le mea ua tupu, ua tolofia e manatu o misionare le Faamasino Sili i le mea latou te loto i ai. O le mea ua tupu, ua avea lenei fete’ena’iga ma ala ua ofi mai ai ma isi e tauva mo le nofoalii- o Tamasese la’ititi ma Tanumafili, poo Tanu e pei ona lauiloa ai.

O loo talavou lava Tanu ma o le alo o Malietoa Laupepa.

Na ala ona iloa o ia ona o le alii o Mr. E.W.Gurr, o se tagata Niu Sila na sau i Samoa i ni tausaga ua mavae, ma sa mafai ona galue i se galuega taualoa. Na musu le Faamasino Sili o Chambers e toe sui le tofia ma le filifilia o Mataafa, talu ai ona o le aloaia o lea filifiliga e tulafono ma aganuu a Samoa, ae o le a na toe iloiloina pea le mataupu.

Ae poo le a lava le mafuaga o le a na toe iloiloina ai lea mataupu, ae o le tala’ave a tagata lautele, e aumai nei le faaiuga ua faataute’e ia Mataafa, ma talu ai ona o lea itu, na teena ai e Mataafa na te lē sainia se maliega e fai e le Faamasino Sili o Chambers, e ono mana’omia ai sana ta’utinoga o le a na tausisia ma le faamaoni lea faaiuga.O lea faaiuga na fai i le aso 31 o Tesema, ma, e pei lava ona manatu o le tulaga lea o le a i ai, sa faasaga tau ia Mataafa. O le a avea Tanu ma Tupu, ae avea Tamasese ma Sui Tupu, e ui lava ina lē mafai e i la’ua ia e to’alua ona maua le ‘afa o tagata o le atunuu ia o loo lagolagoina Mataafa.

O le aso na soso’o ai, o le aso muamua lea o le Tausaga Fou, na fai ai se taua i ala tetele o Apia, ma ana lē seanoa Vaatau o Amerika ma Peretania, semanū e matua to’ilalo popo lava ‘autau a Tanu ma Tamasese.

Sa nofonofo lava Siamani e le’i auai i ia fevesia’iga ma tete’e malosi i le mea na fai e Vaatau a Amerika ma Peretania, talu ai e matua fete’ena’i lava ma aiaiga o le Feagaiga i Perelini, lea o loo aiaia ai e leai se taua e tatau ona fai e Malo Tetele i totonu o ogasami o Samoa, se’ia vagana ai ua faatau malilie uma i ai Malo Tetele.

O lea tete’e a Siamani sa matua lagolagoina e le Tupu o Oscar o Suetena, o ia lea sa fai ma faamasino e tu i le va. Ae o le mea moni, poo le a lava le pogai e mafua ai lenei vevesi, ae i ni nai tausaga mulimuli ane ai, e le’i toe tete’e Siamani i le avea o Mataafa ma Tupu.

O le umi o le taimi ua alu e peiseai ua sologa malie ai lea tulaga ma le fetaua’i. O lea ua manino mai nei, e ui lava ia i latou uma sa tauva ma Mataafa i le nofoalii, ae o Mataafa lava e aupito i sili ona talafeagai ma fetaui e avea ma Tupu.

O se tasi o galuega faamuamua fai faatasi a vaegā’au soofaatasi a Amerika ma Peretania, o le taofi faa-falepuipui lea o Misimoa i lona fale, ma totofi i ai fitafita faa-‘auupegaina e leoleoina i le ao ma le po, ae faasaga Vaatau  e tu’ipala ‘autau a Samoa i pulu’ō’ō ma fanafanafanua, ae matua leai lava se lautusi o le tala faasolopito o ta’ua ai se anoano o ni pulu’o’o ma ni fanafanafanu se tele na faaaoga ae leai se aoga.

Sa matua iloa lelei e Mataafa soo se gaoioiga a le fili-ma o le to’atele o lana ‘autau ua faatasi ma ‘autau a Tanu maTamasese ina ia maua mai ai faamatalaga uma mo ia, ma o loo i ona lima fo’i le ki o le faafitauli ua i ai nei, talu ai o taumafa ma vaiinu o loo i ai uma i ona lima.

O le toatele o tagata o le taulaga ua aveese mai o latou fale ae avatu i Mulinuu, ina ia te’a ese ai ma le nofoaga o loo fai ai le taua, ma ia avatu e Vaatau mea’ai ma vaiinu mo i latou. O se tulaga lea e le umi ona i ai.

E le gata i lea, e manatu le to’atele o lea taua e le o se mea amiotonu, ma o le taimi lava e mautala ai Malo o  Amerika ma Peretania i ia faiga, o le a aumai loa ma le faatonuga ina ia taofi loa lava. Sa faapea lava ona fai.

Sa maua e Atimalala Kautz, lea sa na faafoeina vaega’au soofaatasi ni faaupuga malolosi mai ia Peresetene McKinley, ma poloaiina ai e aunoa ma se faatuai ina ia taofi loa lava le taua, ma na matua alu lava le Failautusi o le Malo o le Iunaite Setete i le Amapasa a Siamani i Uosigitone ma faato’ese i ai. Sa fautuaina e Misimoa Mataafa e faapea o le taua lea na fai e le’i faatagaina ma o le taimi lava e taunuu mai ai le meli, o le taimi foi lea e muta ai le tu’iina o Samoa e fanafana fanua ma pulu’o’o.

E le’i faia e Mataafa se taua i lea taimi atoa, ae ana loto i ai, e faigofie lava ia te ia ona fasiotia se faitau selau ma selau o ona fili. Ae pei lava o tulaga masani o mea nei o taua, e to’atele lava tagata mai itutaua e lua ua maliliu pe o ua manunu’a ai.

12 January 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>