O LE SOLO IA MOEILEFUEFUE-‘IE O LE MALO

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 12 June 2016, 12:00AM

Va’i’ili’ili e ma Aumā, o le Fale Lalaga na i Faataulā. Vai’ili’ili e ma Aumā,  Ala i vagana le Papaloā; Lolata’i se A’au Sa, e lē tiua lē Lamā; a lamā e to le Afā. Na manu’a Tuia’ea; Pa’ῡ le ‘Ie o le Moeilefuefue. Saulutelē, Sauluvaluē; e a le la la’ua lalaga Lavē; Ona auauna Tuvevē. Pioa se mauga mai Fiti; o loo tau lafoia a’e i Laulii; o lona fafine o Sinapioa; o lona tagata Fiti’aumua; ua aumai faiva o Toa-ua tupu ai taua i Samoa. Ua tau Toga tau Fiti; ua tau Upolu ma Savaii; ua tutupu taua i Lauli’i; i le fia Seu i la matou ‘Ie! La lena o le lalaga Lavē; e lafo ia Aiono-mua ma mua, ia muaō! 

O LE SOLO ‘AVA O ASOMUA MA TAPUSALAIA

Tutuga mauga o Savaii. Na ifo ai Fata ma Tanealepa. A fesili atu i le galu taulele’a. Pe o  i ai ni tamaitai i Falega-se’i o latou taumafatia. Le ‘ava o Asomua ma le Galu Taulele’a-Asomua lou faama’ima’ia. Na ala ai ona teva Tapusalaia. Teva Salaia i le Motu Sa-o le Motu lava o Taema. Tutuila ma le Tapuaiga-Vavao tama e ‘aua le pisa, pisapisa o ‘ava e faiga. 

O LE TALA I LE ALAFALE I MALŌ TUMAU

O Sa’ilele o le nu’u lea na sunu’i ai le alafale e Nafanua ma Tilafaigā- e to’alua na leleo ai o Migi ma Vaisau. O le alāfale fo’i lena sa utuvai i ai Lufilufi; e i ai fo’i le Pou o Safotulafai; sa i ai foi Tuiatua aitu (saualii) na usu ia Lelaumau le afafine o Taimanu i Tula ona maua ai lea o Le’iatolealiiolemauga. Ona tu’u lea i ai o le Vai o Vaisola-o le Vai o Tilafaiga ma Taema; o le vai na tu’u ina ua tutu’i le alafale. Fai mai a alu se tasi i lea vai i le taeao, ona puna a’e lea ma lepa ma e matua sua lava; ae a alu i ai se tasi i le aoauli, ua leai se vai vagana ai le afiafi. O le tulaga lena o loo i ai pea lenei vai e o’o mai i aso nei. O le pogai lea ua faaigoa ai o le Vaisola ae sa faaigoa muamua o le Vai o Taema ma Tilafaiga.

O LE SOLO I LE TO’ELAU

Na ‘ou moe moe lava; na ‘ou te’ia ina ua fafagu a’u e le To’elau; ua to’ese ita na faasala; ‘Ua ‘ou masei masei lava. To’elau agi pa’u’u; Sau ae tuta ane i Ta’ῡ; Pogia Malae o Manῡ; ina agi ia le To’elau; To’elau sau e tuli nuu; Sau ona e tuta ane lea i Aunuu; ae pogia i Alao ma Lefutu. Agai maia le To’elau; le To’elau sau e ala; ae tuta i Salaga; i Fagatele ma To’agama’a; e ifo i ai maimoaga. Ina agi maia le To’elau; Ua lili’I faa-‘aui’a le malaga a le Toelau; I le ava I Leone ma le Falesau. Ina agi maia le To’elau; To’elau e agi maia. Agi ia saia Ulutogia; Le pua tolia o le To’elau agi maia. Agi maia le To’elau i Saua; ma le To’elau mata fanua; Sau ina alu e tuta a’e i Nu’ulua; Nu’ulua ma le ala i tua; atoa ma le ma’a pelua; i ‘Ofu ma le ala i tua; ia atoa ou vaifanua. O si ona tau tagata, ua lava ita nai Nu’ulua.

O LE TALA IA MAGEAFAIGA

Sa nofo Magea i le mauga o Sesolo le igoa i Nuuuli. Ona tatau lea o lana afa i gauta o le ala; ae tatau le isi pito i gatai o le ala. A alu atu se malaga ae lavea i le ‘afa, ona tutuli ifo lea o tagata o Magea e avatu i luga tagata e fai ai le aso o le alii. Ona o’o lea i le tasi aso ua alu ane le tama o Malaulī e so’aso’a, ona tepa ifo lea o Magea o so’aso’a le tama.Ona tutuli ifo lea e le alii ni taulele’a e avatu le tama e fai ai lona aso.ae tago atu Malauli gagau le vae o le tama, ona toe etuetu lea i luga ae fai atu Magea-o fea le tama na e alu i ai? Ona tali mai lea o le sau’aitagata-toe o i ai nisi tama. Ona toe o foi lea o tama; ma a oulua taunuu i ai, ona oulua fai lea i ai-Faamolemole ia e maliu mai i le fe’au a le alii! Ona o loa lea o tama. Ona tali atu lea o Malauli-“Ua lelei o le a tatou o”. Ona latou o lea i le mea o i ai le alii. Ona fai atu lea o le alii-‘O oe ea lena e igoa ia Malauli? “O lea lava-o le tali lea a le tama. Ona fai atu lea o le alii-‘Se sau ia-aumai ona tau! Se sau ia-o le a ifo lo’u sau ia te oe. Ona tali atu lea o le tama-“Tu’u ia lou sau i tagata, a’o lou mamalu ia tu’u pea-faitalia oe.

Ona sauni lea o le seuga i le Tia tele. Ua potopoto uma i ai tauvao uma o Savaii ma Upolu ma Tutuila. Ona o’o lea i le itula ua uma ona to faleseu. Ona fao fale ai lea o Alii Seu, ao Magea ua nofonofo pea i totonu o le fogatia ma ‘ausi lemu lana Naa. Ona fai atu lea o isi alii seu. Se’i fai atu ia i lena Alii e alu ane e to sona faleseu o le a o’o i le itula o le to’aga e leai sona faleseu ua faia. Ona alu lea i ai o le Savali-ia e faamolemole fai mai alii seu e te maliu e to sou faleseu o le a o’o i le itula o le to’aga ma ua faofale uma foi alii seu. A’o Mageafaiga o loo ‘ausi punou pea lana Na’a ua le tautala. Ona fai atu lea o le tonu a alii seu: E lelei ona latou o e tofu mai le tagata ma le la’au e to ai lona faleseu ia vave. Ona latou o ai lea ma ua faapea ona fai.

Ua o’o i le itula o le Seuga, ona to’ia lea o le Tia, ua si’i le Naa a le tasi alii seu. Ona fai mai lea: Faamolemole alii seu-‘ua lagafuaina la’u Na’a ao le manuvao” Ona tali atu lea o Mageafaiga’’Ua lelei- ua maua si ou igoa lasi o Lagafua. 

Ua o’o i le itula e tatala ai mea seu. Ona alu ifo lea o le seuga i lalō. Ua muimui fano ifo alii seu ma faapea atu: ‘E matua talaleu so’o le alii  i le seuga, ona iloa ai lea i lalō’ e Mageafaiga, ua muimuli alii seu. Ona fai atu lea-‘Ua maumau le seuga-‘ua ponā i vao, ae lia’ina i le ala’. E fai fua i le vao, ae lia’ina i le aai.  

O LE SOLO IA LAGAFUAINA-

‘E te Toga ma Tele, Imo ma Le’i talofa i o ta matua. ‘Ua to avatele i le pele o Lagafua. Sau Lagafua ua tele ona pele. Ua faatafuna avatele. To ai nei mavaega a Imo ma Le’i ua fia aiga i ai. Ona to ai lea o le Pa ma le Talapā; Ma le faaavatele lena. Tupu Avatele i Tafuna; a e i’a mua-Ia faapolopolo i lo’u matua; ia Imo ma Le’i ua i le papa; o le a faala ai o la mata. O la talutalu fo’i lava; Taumuli na lua tautala; Ua le au ai faiva o nei tama.  

O LE SOLO I LE USOGASEA: Tuioniua e-Oe Oloimatagi e; O ai ‘ea lua te momoega? O le fafine taumauga o Olosega; E sisi ona va’a Pitoalaloega; E sisi ona va’a I Pitoalaloega; ‘Ae tautua lona ‘ie fagota; Vaaui le vai o le tupua; E tofotofo mai oge ma taua. Pau mai Oloa ma Talaisina-O vaifanua o le tama’ita’iga; O ia lava ma te momoe nei.

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 12 June 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>