Toe manatu tasi lava...Nofoaga o ‘Auro

By Fa’aliliu e Maiava 13 July 2016, 12:00AM

Toe mafaufau tasi lava… I le tala moni lenei e uiga i se ali’i Ausetalia e igoa o Siaki Simiti. I le ogatotonu o le vaitau o le 1800’s, sa galue ai Siaki o se ali’i-kamuta se’ia o’o i le taimi na fa’alogo ai i tala o le vevesi o ‘eliga-‘auro (gold rush) i le setete o Vitoria, i le itu i sauté-sasa’e o ‘Ausetalia. E le’i toe fa’atali Siaki, ae tia’i loa ana mea-faigaluega masani, ae aga’i atu e sa’ili sona nofoaga, sona lava fanua, e maua ai  ‘auro. 

Sa galue punoua’i si ali’i o Siaki, e tau sa’ili’ili i vaitafe ma fa’asolosolo ‘eli lua i tafatafā-mauga, peita’i, e le’i manuia lona taumafai. Mulimuli ane, ua matua lagona lona vaivai, ma oso ai loa ma lona ‘augata, ma i’u ai lava ina musu sa’o loa. A o le fa’alavelave fo’i, e matua le-mana’o lava Siaki e toe fo’i i lona aiga, na o lima. E ma ina toe va’ai mai ona tagata ma lona nu’u, ua toe fo’i atu, ua le-manuia. Ona manatu lea o Siaki, o le a sa’ili sona nofoaga i se fanua e mamao ‘ese mai le to’atele o tagata, e nofo ma ola ai na o ia, mai mea lava e maua i lea oga-‘ele’ele.  

O Yambuk, o se taulaga ititi i totonu lava o Vitoria, o se nofoaga ua tu’u-fua ua le toe nonofo ai nisi, a o se fanua fo’i sa ‘eli muamua ai le ‘auro. Ua mae’a le taimi sa vevesi ai ‘eliga-‘auro, ma e le gata la i le leai o se ‘auro o toe maua ai, a ua fa’aigoina fo’i e Siaki lea fanua, o lona nofoaga-tumau, o lona aiga. O Yambuk, e leai se la’au e ola ai, e o’o lava i ni la’au fai-laupapa, ma ua atili ai ona fa’aopooo le le-mautonu o Siaki - o se tagata-kamuta – ona o lea o le a alo nei e fau lona fale mai palapala, e nofo ai i le olaga atoa. 

O le fa’anoanoaga, e matua le-ilafia e Siaki Simiti, o le fanua lenei ua avea ma ona nofoaga mulimuli, o se ‘ele’ele tamaoaiga tele, e lelei tele fo’i le palapala mo fa’ato’aga. Ae na fa’atoa iloa lea tulaga, a ua tele tausaga talu ona maliu si ali’i o Siaki. Ina ua avea e le aiga tua’oi le fanua lea o Siaki, na tonu ai i lea aiga, e talepe i lalo le fale o Siaki na fausia mai palapala, ina ia toto ai la’au ma fai se fa’ato’aga. A’o talepe i lalo piliki-palapala nei ma ta’ape’ape, ae iloa atu e le tua’oi lea o Siaki, nai mea i’ila o fe’ilafi mai totonu. O vaega ia, o fasi ‘auro laiti! O le palapala-mūmū sa ‘eli e Siaki mai le ta’ele o le nofoaga tuai, o se vaega lea o se fa’aputuga-‘auro tele lava sa iai.  

Na fa’afuase’i ai ona toe ta’uta’ua le taulaga la’iititi lea o Yambuk, ae sa to’agaogao. O le mea moni, e le’i umi, ae avea o le nofoaga aupito manuia lea ma ta’uta’ua mo ‘eligā-‘auro i Vitoria. Ae, ua tuai mo le ali’i o Siaki Simiti. O le fa’anoanoaga tele lena, ona na maliu fia-‘ai ma fia-ola le ali’i, ae sa iai lava i lea nofoaga na tatau ona matua tele taumafa e toto ma maua ai, i sona fale taugata pei o le mamafa o ‘auro!   

Atonu sa fa’apea lau susuga, lou le silafia lea o le manuia o lo’o fa’ananau iai, o lo’o lua fa’afesaga’i i le taimi nei, e soifua lelei ma fiafia ai. A’o le’i tuai tele, tatalo nei ia Iesu e fa’amagalo ‘Oe, ou sese ma ala fa’aletonu o ola ai, ma talosaga Lona alofa, ina ia pulea e Ia lou tagata atoa ma suia lou ola, ina ia avea ‘Oe o se tagata e fiafia i le Ali’i ma soifua fa’amalieina, fa’afiafiaina, ia saogalemu ma fa’amanuiaina ai, mai le Lagi. Toe mafaufau tasi lava…

By Fa’aliliu e Maiava 13 July 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>